Cây quách: Đặc điểm, tác dụng, cách dùng

Trái của cây quách không chỉ là một món ăn ngon mà còn là một vị thuốc quý trong y học cổ truyền. Theo các nghiên cứu, trái quách chứa nhiều vitamin, khoáng chất và các chất dinh dưỡng khác có lợi cho sức khỏe. Sau đây, hãy cùng Vựa cây xanh tìm hiểu ngay về đặc điểm và tác dụng của loại quả này nhé.

Đặc điểm của cây quách

Thông tin cơ bản

• Tên thường gọi: Cây quách
• Tên gọi khác: Cây cần thăng
• Tên khoa học: Limonia acidissima L. [Feronia limonia (L)]
• Họ cây: Thuộc họ cam (Rutaceae)
• Nguồn gốc: Từ vùng sinh thái Indomalaya
• Nơi phân bố: Chủ yếu ở Đông Dương, Ấn Độ, Bangladesh, Sri Lanka,… Ở Việt Nam, cây quách được trồng nhiều nhất ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long và là đặc sản nổi tiếng của người dân Cầu Kè tỉnh Trà Vinh. Cây thường mọc rải rác ở trong rừng, thường được trồng để lấy bóng mát hoặc để chế biến nhiều món ăn ngon.

Đặc điểm bên ngoài

• Thân cây: Thuộc loại cây thân gỗ nhỏ, bao quanh có gai cứng cáp. Chiều cao cây quách có thể đạt đến 12m, khi trồng được 4 – 7 năm sẽ cho trái.
• Lá cây: Không có cuống, mọc đối xứng với nhau, mặt lá nhẵn.
• Hoa: Có màu xanh lục, hồng tím hoặc trắng kem, mọc thành chùm đơn ở các kẽ lá.
• Trái quách: Có hình cầu với đường kính từ 7 đến 8cm, vỏ ngoài màu hơi xám trắng, không dày, không bóng, bên trong có hạt nhỏ. Trái quách chưa chín sẽ có màu trắng bên trong, giòn và có vị chua. Khi quả chín thì vỏ sẽ chuyển sang màu nâu sẫm hoặc đen, xơ cứng với nhiều hột, nếu trái quách chín quá lâu sẽ lên men. Trái quách khi ăn có vị đặc trưng khá giống sầu riêng, ai ăn quen thì càng ăn càng ghiền, còn nếu không thích thì càng muốn tránh xa.

Thành phần hóa học

Trong 100g quả của cây quách sẽ bao gồm các thành phần như sau:

• Trong quả tươi: Có 74g nước,  8 g protid, 7.5 g carbohydrate, 1.5 g lipid, chất béo, chất xơ, đạm đường, photpho, sắt, canxi, vitamin A, B, C,….
• Trong quả khô: Bao gồm 15%acid citric, muối, kali, sắt và một ít canxi.
• Một số hoạt chất khác có trong quả của cây quách là tanin, flavonoid, coumarin.

Trái của cây quách có tác dụng gì?

Trái của cây quách là một loại trái cây dân dã nhưng lại hàm chứa nhiều tác dụng tuyệt vời đối với sức khỏe, cụ thể như sau:

• Thanh nhiệt: Trái của cây quách có chứa nhiều vitamin C, có khả năng ngăn ngừa và cải thiện tình trạng thiếu vitamin C mãn tính. Khi dầm quả quách chín với đường, đá sẽ tạo thành thức uống vô cùng tươi mát, giúp giải khát hiệu quả trong ngày hè nóng bức.
• Trị táo bón: Trái của cây quách có chứa nhiều chất xơ, làm tăng khả năng co bóp ruột, hỗ trợ vấn đề táo bón, trĩ và làm sạch ruột.
• Tăng sức đề kháng: Vì có chứa hoạt chất flavonoid, trái của cây quách còn là nguồn cung cấp chất chống oxy hóa mạnh mẽ, giúp cơ thể hấp thu vitamin C tốt hơn, thúc đẩy quá trình tạo mô, bảo vệ thành mạch, tăng cường miễn dịch và làm lành vết thương nhanh chóng.
• Cải thiện hệ tiêu hóa: Trái quách được sử dụng trong việc điều trị bệnh tiêu chảy, kiết lỵ và các bệnh nhiễm trùng đường tiêu hóa vì bản thân chất này có chứa chất tanin.
• Cải thiện rối loạn chuyển hóa: Trái của cây quách còn sở hữu khả năng kiểm soát đường huyết và mỡ máu, hỗ trợ điều trị các bệnh lý mãn tính như tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu, tiểu đường,….

Cách dùng trái quách hữu hiệu, an toàn nhất

Khi muốn ăn, bạn hãy dùng dao bổ hoặc đập trái quách lên bề mặt cứng để quả nứt ra. Bạn có thể ăn quả non hoặc quả chín đều được. Thịt quả non sẽ có màu trắng đục, có thể ăn kèm muối ớt hoặc mắm đường. Một số người còn ăn kèm trái quách non với rau sống như chuối chát. Nếu ăn không hết thì có thể cắt trái quách non thành lát mỏng đem phơi phô. Khi có các vấn đề về đường tiêu hóa như bị tiêu chảy thì có thể lấy ra dùng.

Bên cạnh trái quách non, bạn còn có thể thưởng thức loại quả nay khi chúng chín. Trái của cây quách khi chín sẽ có mùi chua rất nồng, khiến một số người cảm thấy hôi. Nhưng khi chín hoàn toàn, hương vị của quả sẽ chuyển sang chua ngọt dịu kèm theo vị của trái cây lên men. Để biết quả nào chín, bạn có thể cào nhẹ lớp vỏ xám bên ngoài, nếu thấy dưới vỏ có màu nâu thì tức là quả đã chín hoàn toàn.

Trái quách chín cũng có nhiều công dụng trong việc trị táo bón, ổn định hệ tiêu hóa. Phần thịt quả quách chín, bạn có thể dùng thêm với đá, đường và dùng như một món giải khát; hoặc có thể ngâm rượu bổ, kích thích vị giác, giúp tăng cảm giác ngon miệng, hỗ trợ tiêu hóa, chống táo bón, mạnh gân cốt.

Để ngâm rượu quách, đầu tiên, bạn hãy cạo sạch lớp vỏ cám bên ngoài quả rồi tạo các đường nứt trên thân trái và đem phơi ráo. Sau khi phơi xong thì đem ngâm vào bình rượu trắng cùng đường phèn.

Lưu ý: Dù ăn quả quách non hay chín, bạn đều phải nhả hạt. Nếu không may nuốt phải một ít hạt thì cũng đừng quá lo lắng vì điều này cũng không gây quá nhiều ảnh hưởng đến sức khỏe.

Lưu ý khi sử dụng trái của cây quách

Khi sử dụng trái của cây quách, chúng ta cần ghi nhớ 2 điều sau:

• Dù có thể sử dụng trái quách non nhưng bạn vẫn nên ưu tiên dùng trái quách đã chín, hạn chế trường hợp trái tươi gây đau họng, khàn giọng.
• Nếu thấy trái quách bị nứt thì nên bỏ, không nên dùng nữa vì phần thịt quả bên trong có thể đã bị mốc.

Kết luận

Với mùi thơm cùng hương vị đặc trưng, trái của cây quách đã nhanh chóng trở nên nổi tiếng với danh xưng là đặc sản của vùng đồng bằng sông Cửu Long. Tuy nhiên, trước khi sử dụng loại quả này, bạn cần hỏi ý kiến của chuyên gia nhằm hạn chế các vấn đề không mong muốn.